• +32 89 38 33 22
  • info@louiscauffman.com

OPLOSSINGSGERICHTE KERNBEGRIPPEN

begrippen

in deze rubriek kan je een aantal begrippen vinden die centraal staan in het oplossingsgerichte gedachtegoed.

OPGELET:
werk-in-uitvoering. We voegen regelmatig kernbegrippen toe.


Authentieke Aandacht

Authentieke aandacht staat voor een oprechte betrokkenheid met zowel de moeilijkheden als voor de mogelijkheden in het leven van de cliënt.
We tonen de cliënt in woord en daad dat we ons volledig op hem richten. Je bent dus VOL-LEDIG, vol van aandacht voor wat je cliënt aanbiedt en de eigen geest ledig van je vooroordelen waarmee je de ander enkel voor de voeten loopt.


Basisaxioma’s

Oplossingsgericht denken en werken vertrekt niet vanuit grote theorieën maar ook niet vanuit louter persoonlijke opvattingen en opinies. We funderen oplossingsgericht denken en werken op wetenschappelijke inzichten uit verwante vakdomeinen die we tot axioma’s smeden.

Het woordenboek leert ons dat een axioma staat voor: ‘Een niet bewezen, maar als grondslag aanvaarde stelling’.

  1. Resource georiënteerd denken
  2. Veerkracht
  3. De wetenschap van Welzijn
  4. Cliëntgericht werken
  5. Systemisch Denken en Werken
  6. Het klavertje vier: cognitie-emotie-gedrag-interactie.

Weg-werp-werk-hypothese

In de vakliteratuur spreekt men veelal van een theorie of een concept waarbij die dingen vaak als waarheden worden weggezet. In ons vak bestaan er –op uitzondering van het werk van Daniel Kahneman) geen Nobelprijs-winnende waarheden. Daarom vertalen we theorieën of concepten graag als weg-werp-werk-hypothesen.
Weg-werp-werk-hypothese: als we er in ons vak iets nuttigs mee kunnen doen, gebruiken we het. Het oplossingsgerichte paradigma is –althans op dit moment- een behoorlijk goed werkende werkhypothese. Best is toch om er niet verliefd op te worden omdat de wereld dan kleurt in de tint van je concepten en we weten dat liefde blind maakt.


Beperking

Alles waar geen oplossing voor denkbaar is maar platweg is wat het is. Voorbeelden: het verleden, het weer, de stand van de sterren, enz. Nuttig is te beseffen dat je beperkingen niet hoeft op te lossen maar dat je met de gevolgen van een beperking zo kan leren omgaan dat je daar minimale last van hebt. Dat laatste is namelijk een probleem (zie kernconcept problem)


Hulpvraag

Dankzij de Fomule P weten we dat elke hulpvraag een doel in zich draagt. Zo bekeken is een hulpvraag steeds te begrijpen als een uitnodiging tot samenwerking.


Coachen

Een context creëren waarin je de cliënt helpt zichzelf (opnieuw) te helpen door hem te ondersteunen zodat hij gebruik te maken van zijn krachtbronnen en mogelijkheden om zijn doel te bereiken.


Contextelementen

Elke mens is zowel een individu als een deel van een systeem: een koppel, gezin, familie, vrienden. Ook de werkomgeving, kerk, sportvereniging, buurt maakt deel uit van dit systeem. Een systeem bestaat echter uit meer dan louter fysieke personen.
Belangrijke contextfactoren zijn ook zaken als : geloof, overtuigingen, de (sub)cultuur, micro- en macro-economische omstandigheden, leefomgeving, …
Het is frappant dat ook toevalligheden die de cliënt in zijn leven tegenkomt, belangrijke kunnen contextfactoren zijn.
Een oplossingsgerichte visie houdt in dat we rekening houden met de context en er gebruik van maken door ofwel veranderingen in de context aan te brengen ofwel door elementen uit de context als hulpmiddel (krachtbron) te gebruiken.


Continueringsvraag

Indachtig het adagio “Verandering werkt het beste op een bedje van behoud’ én vertrekkend vanuit het oplossingsgerichte mensbeeld dat er altijd zaken zijn die de moeite waard zijn om mee door te doen, kan je de volgende vraag stellen: ‘wat zijn de dingen in je leven die, ondanks je problemen, toch de moeite waard zijn?


Consulterende werkrelatie, ook wel: consulterende positie

De cliënt heeft een werkbare hulpvraag maar is niet in staat om op dit moment ten aanzien van hetgeen voorligt als probleem, zijn eigen krachtbronnen (die er alstijd zijn zoals het basisaxioma van de resource-orientatie ons leert) te gebruiken. Die cliënten komen ons consulteren met de vraag hoe ze opnieuw toegang kunnen krijgen tot en gebruik kunnen maken van hun resources. In gewoon Nederlands betekent ‘consulteren’ dat de cliënt om hulp, raad en advies vraagt.


Copingvraag

‘Hoe hou je het vol?’ deze simpele vraag oriënteert de wanhopige cliënt voorzichtigjes terug op wat er ondanks alles toch nog (een beetje) goed gaat. Met name bruikbaar als cliënten aangeven dat ze het helemaal niet meer zien zitten of dat ze van de onderkant van de schaalvraag afvallen (Minus 10, nee hoor: ik zit op minus 34!). Vergeet nooit diezelfde cliënt erkenning te geven voor zijn moedeloze gevoel en zijn geleverde inspanning.


Co-experten werkrelatie Ook wel: co-experten positie

In deze positie formuleert de cliënt een werkbare hulpvraag waarbij hij aangeeft aan dat hij niet enkel de juiste krachtbronnen ter beschikking maar toont hij ook te weten hoe hij ze kan gebruiken om zijn probleem op te lossen. Méér nog, de cliënt geeft aan dat hij geleerd heeft te leren om zichzelf te helpen en dat de begeleider enkel supporter hoeft te zijn.


Doelstellingsvraag

Wat Inhoud en proces
moeten Imperatief: hulpverlening is geen vrijblijvend gebeuren
we Samenwerking: team
vandaag De therapeutische lamp brandt hier en nu
bespreken Verbaal, non-verbaal en transverbale taal zijn ons instrument
zodat Richtingaanwijzing
dit gesprek De actie zit in de interactie en de werkrelatie is de motor van verandering
voor jou De cliënt is de enige die telt in de hulpverlening. De hulpverlener is zijn instrument.
nuttig Utiliteitswaarde
zal Toekomstoriëntatie en voorspelling
zijn Fixatie
? De cliënt wordt de eigenaar van zijn eigen doelen doordat hij de vraag beantwoordt.

D-K-W

Uitermate bruikbare koppeling van de begrippen Doel, Krachtbron en Waardering.
Zonder doel kan je samen met je cliënt de weg er naar toe niet vinden.
Zonder krachtbronnen steekt er geen kracht in de motor van verandering.
Zonder waardering te hebben én te uiten, activeer je de krachtbronnen van de cliënt niet en schiet de turbo in de werkrelatie niet aan.

dkw


Erkenning

Erkenning is de meest universele menselijke pasmunt waar, naast eten, warmte en veiligheid, elk mens nood aan heeft.


Evidence-Based Model

De fetisj van de hedendaagse gezondheidszorg die een Bed van Procrustes-benadering inneemt waarbij men uitspraken doet over de werkzaamheid van een interventie voor een gegeneraliseerde populatie terwijl elke clinicus weet dat dit niet erg nuttig is. Maar ach, een onvermijdelijke fetisj waaraan we moeten mee doen of we mogen niet verder mee spelen in ons vak.

Een troost: de oplossingsgericht benadering is evidence-based want er is genoeg corpus van onderzoek dat de werkzaamheid aantoont.


Flowchart

Handig hulpmiddel om door middel van vragen de kwaliteit van de werkrelatie goed in te schatten om van daaruit en in samenspraak met de cliënt, de meest nuttige interventies te ontwerpen. Nuttig om te minimax-en: minimale energie als hulpverlener gebruiken om maximale respons bij je cliënt te faciliteren.

flowchart


Hoop

Hoop is voor de menselijke geest wat zuurstof is voor onze longen (Froma Walsh)


Mandaat

Een mandaat is de bevoegdheid en opdracht om namens iemand anders zaken te regelen en af te handelen.
Omdat we altijd verschillende opdrachten vervullen is het nuttig voor ogen te houden dat we gelijktijdig steeds drie mandaten hebben. Afhankelijk van de situatie komt een van die mandaten op de voorgrond terwijl de andere twee op de achtgrond aanwezig blijven.
We hebben EN een leiderschapsmandaat EN een coachend mandaat EN een beheermandaat.

Twee opmerkingen:
*Je leiderschaps- en coachend mandaat moet je telkens opnieuw verdienen in de ogen van diegene die je leidt of begeleidt.
*Je beheermandaat is iets anders dan een beheerSmandaat: in ons vak kan je zaken niet beheersen, wel beheren.

3mandaten


Mensbeeld

Het oplossingsgerichte mensbeeld gaat ervan uit dat elke mens én elk menselijk systeem volledig toegerust is om het leven aan te kunnen. Er zijn altijd zaken die de moeite zijn om mee door te doen. Er zijn altijd zaken die ondanks de problemen toch nog werken. Gevolg is dat verandering het beste werkt op een bedje van behoud.


Mens

As a (temporary) phenomenon of evolution, a Human Being/Becoming is a neuronal computer encased in a biomechanical machine that lives in a socio-cultural swarm in physical space and (especially) in a high dimensional emotional and cognitive space with other human beings, where all members of the system are linked in parallel so they create emergent (self-organizing) behaviour that is called intelligence by using reciprocal feedback through linguistic interaction (they talk and exchange ideas) and non-zero sum games.

Louis Cauffman, sol-conferentie 2007

mens


Non-specifieke factoren

Hierin ligt het antwoord op de Heilige Graal-vraag: wat werkt er ALTIJD in goede begeleiding? Onderzoek wijst uit dat deze factoren in hoofdzaak zijn:

  1. Voel ik me begrepen door mijn begeleider?
  2. Authentieke aandacht
  3. Respect.
  4. Hoop

Nuttigheidsvraag

nuttigheidsvraag

Is hetgeen we tot nu toe besproken hebben, nuttig voor jou?

De nuttigheidsvraag is een simpele en krachtige manier om de cliënt uit te nodigen om commentaar te geven op hetgeen zich in de werkrelatie afspeelt.

Als de begeleider doorvraagt op de antwoorden van de cliënt, helpt hij de cliënt om in detail te beschrijven wat er nuttig is zodat die descriptie een prescriptie wordt.


Positieve en respectvolle benadering

‘Positief’ verwijst NIET naar positief denken als daarmee bedoeld wordt: als je maar alles positief bekijkt en overal het mooie In ziet, dan kan je de honger uit de wereld weg denken (idem met terminale ziekten, oorlog, etc.). Deze definitie van positief denken is voorbehouden voor Naieve Positivo’s en Geluksguru’s die op zijn best nul effect hebben en op zijn slechts een gevaar voor de volksgezondheid zijn.

Positief verwijst naar: wetende dat er exact evenveel vloeistof/realiteit in een halflege fles zit, helpen we de cliënt om te zien dat de fles ook halfvol is.

Respectvol verwijst naar:
Een synoniem van respect is eerbied. Wij maken daarvan: ‘eer bieden. Respect is net zoals liefde, een werkwoord. Door iemand met respect te bejegenen, eren we diens waardigheid. Respect betonen betekent we “de-mens-in-de-cliënt’ aanspreken en daarbij zijn klachten, symptomen, idiosyncrasieën en ‘eigen-aardigheden’ aanvaarden.

Benadering verwijst naar: korterbij komen en aanbieden (en niet eenzijdig doordrukken)


Priming

Tak van de sociale psychologie waar men de grote gevolgen op denken, voelen, handelen en interageren bestudeert van kleine onbewuste invloeden.


Probleem

formuleP

De formule P gaat als volgt: een probleem kan je zien als een al of niet uitgesproken wens tot verandering die mits de juiste doorvragen, je de cliënt kan helpen vertalen in en uitdaging.

Gevolg: hoe meer problemen, hoe beter want hoe meer uitdagingen.


Procrustes, Bed van

Herbergier in het oude Griekenland die reizigers gratis liet overnachten op voorwaarde dat ze precies in het door Procrustes in elkaar geknutselde bed pasten. Hij had de vervelende neiging om te korte reizigers uit te rekken en van de te lange bezoekers een stuk af te hakken.

Het bed van Procrustes is een metafoor voor veel evidence-based geprotocollisseerde (be)handelmodellen die werken volgens het principe ‘one size fits all’. In gewoon Nederlands: wat hebben we toch een leuk en goed bestudeerde methodiek ontworpen, nu nog iemand vinden die er precies in past.

procrustes


Resources / Krachtbronnen

Het zien van en denken in termen van krachtbronnen is het HART van de oplossingsgerichte benadering.
De generische definitie van een krachtbron is: om het even wat dat de cliënt kan gebruiken om zijn doel te bereiken.
Scherpstelling: een krachtbron IS niet iets maar WORDT een krachtbron als je er op de juiste manier mee omgaat. In een half lege fles zit exact dezelfde realiteit als in een halfvolle fles maar met half volle flessen is het makkelijker te overleven in de woestijn.

krachtbronnen2


Schaalvragen

scaling differentiatie2

Icoon van de oplossingsgerichte benadering. Een briljante techniek die als een hologram de volledige epistemologie van de oplossingsgerichte denken in zich draagt. Blijft evenwel een techniek en niet meer dan dat. Het is tegen-productief om de oplossingsgerichte benadering ertoe te reduceren.


T.E.A.M

Oplossingsgericht werken gaat altijd over samen-werken zodat team staat voor ‘Together Each Achieves More.


Veerkracht

Elke mens en elk menselijke systeem is volledig toegerust met veerkracht. Veerkracht is de evolutieve vaardigheid om verstorende levensgebeurtenissen te ondergaan, ermee om te gaan, erdoor te komen en daarvan te leren zodat je bij een volgende verstorende levensgebeurtenis het net iets makkelijker hebt.


Vrijblijvende werkrelatie ook wel: Vrij-blijvende positie

indien een client geen hulpvraag heeft, belandt de werkrelatie op een vrij-blijvende positie. Het ligt dan ook voor de hand dat iemand die geen vraag om hulp heeft, zich ook niet zal engageren om iets te doen met de hulp die je hem aanbiedt. Anders gezegd, je krijgt van hem of haar geen mandaat om als begeleider op te treden: het contact is vrij-blijvend.
Het is echter goed om voor ogen te houden dat er contact is en dat dit contact, ook als is het van vrij-bijvende aard, het vertrekpunt is van waarop we onze interventies lanceren! Dat is de basis waarop je verder kan bouwen om van een VRIJ-blijvende een vrij-BLIJVENDE werkrelatie te maken.


Waarderen

image055

Ook wel bekend onder de term ‘complimenteren’ en dan vooral te verstaan als ‘aanvullen en vervolledigen’.
Makkelijk te onthouden als je weet dat waarderen gelijk is aan ‘waarde eren’.


Weerstand

Bestaat niet. Is voorbijgestreefd concept waar we ons vroeger mee troostten als onze interventies niet werkten. Dan was het toch gewoon weerstand, lees: de fout van de onwillige cliënt.
Dit nutteloze concept is nu vervangen door een nuttiger concept: regieaanwijzingen.


Werkhypothese

In ons vak is het best om niet in de illusie te leven dat we Nobel-prijswinnende waarheden in pacht hebben waarmee we het leven en werken van anderen of onzself kunnen beheerSen. Het is repectvoller, hoffelijker en nederiger om steeds voor ogen te houden dat ons werk eruit bestaat om cliënten te helpen hun (werkende) leven op een alternatieve manier te beheRen. Daartoe gebruiken we weg-werp-werk-hypothesen: als ze blijken nuttig voor de cliënt te zijn, doen we er mee door en anders dumpen we ze. Dit betekent utieraard niet dat we zo maar wat doen, integendeel!!


Wondervraag

wondervraag2

Icoon van de oplossingsgerichte benadering. Een briljante techniek die als een hologram de volledige epistemologie van de oplossingsgerichte denken in zich draagt. Blijft evenwel een techniek en niet meer dan dat. Het is tegen-productief om de oplossingsgerichte benadering ertoe te reduceren.


Yes-Setting

Yes-setting is een krachtige gesprekstechniek waarbij we onze gesprekspartners evidente zaken voorleggen waarop men enkel met ‘ja’ kan antwoorden. Het gebruik van yes-setting schept een constructieve context die het vervolg van het gesprek in een nuttige richting leidt.


Zeven Stappen Dans

tangocartoon

Wat doe je nu concreet in het contact met een cliënt? It takes two to tango.

7stappen_wit4smll


Zoekende Werkrelatie

Ook wel: Zoekende Positie

Indien de cliënt een hulpvraag heeft die niet werkbaar is, dan belandt de werkrelatie op een zoekende positie.
De cliënt heeft wel degelijk een hulpvraag en is dus gemotiveerd om eraan te werken. Het enige probleem is dat zijn hulpvraag zo verpakt is dat hij het pakje niet open krijgt. In de zoekende werkrelatie komt de cliënt ons oplossingswinkeltje binnen, legt vermoeid en gefrustreerd zijn pakje op de toog en hoopt dat wij het in zijn plaats open doen. Dat is geen kwestie van onwil, integendeel.
De cliënt is voortdurend op zoek maar hij zoekt op de verkeerde manier en op de verkeerde plek. Onze taak is dan hem vragen te stellen om hem te helpen zijn onwerkbare hulpvraag wel werkbaar te maken, met andere woorden te vertalen in termen van het nuttige doelenchecklistje: praktisch, realistisch, realiseerbaar, in gedragstermen observeerbaar en bij voorkeur van klein naar groot. Die vertaling IS verandering.

Hier kan je ook de Formule P gebruiken.


Bekijk ook:

De Theorie

De Toepassingsdomeinen

Translate »

Login to your Account