• +32 89 38 33 22
  • info@louiscauffman.com

Steve de Shazer, Thomas Kuhn en de Revolutie

In 1962, Steve was toen 22 jaar ,professioneel jazz muzikant (saxofoon) en volstrekt niet bezig met ‘ernstigere’ dingen zoals psychologie, verscheen het boek van Thomas Kuhn: ‘the Structure of Scientific Revolutions’.

In dit vandaag nog steeds lezenswaardige en hoogst actuele boek beschrijft Kuhn hoe voortschrijdende wetenschappelijke inzichten kunnen leiden tot paradigmaverschuivingen. Hoe werkt dat? Hoe ontstaan die paradigmaverschuivingen die van evolutie in wetenschappelijke inzichten kunnen uitgroeien tot ware revoluties in onze manier van denken en leven?

Het begint altijd met een paradigma dat leidend is. In de 18de en 19de eeuw was het oorzaak-gevolg denken, schatplichtig aan Isaac Newton, het dominante paradigma. In de geneeskunde werd dit het medische model. Dit was een zegen want het hielp de wetenschap grote stappen vooruit te zetten. Maar zoals bij elk dominant paradigma, verschijnen er dan fenomenen die er niet in passen, zogeheten anomalieën. Een hedendaags voorbeeld? het Higgs deeltje zet het Einsteiniaanse paradigma op de helling en is in 2013 een Nobelprijs waard.

Die ‘anomalieën’ worden vaak eerst genegeerd of afgeschreven als een oninteressante fout of erger, belachelijk gemaakt als pseudowetenschap. Maar als de niet in het heersende paradigma passende fenomenen blijven terugkomen en kritische wetenschappers blijven rondneuzen op een nonparadigmatische manier, dan komt er een moment dat het ‘markt leidende’ paradigma of aangepast of vervangen of aangevuld wordt. Dit leidt tot een wetenschappelijke r-evolutie.

Toen Steve de Shazer, ontgoocheld maar realistisch en praktisch denkend, erachter kwam dat hij niet voldoende talent had om het als jazz muzikant tot de top te brengen, heeft hij zijn saxofoon aan de wilgen gehangen en is sociologie gaan studeren. Gefascineerd door het werk van Milton Erickson, kwam hij –na langdurige en frustrerende omzwervingen om het geheim van Erikson’ succesvolle behandelingen te ontcijferen-  erachter dat het geheim van het succes van Dr. Erickson niet bij Dr. Erickson lag maar bij de patiënten! Naar het schijnt zat Steve op dat moment van verblindend inzicht in bad en hij heeft niet ‘EUREKA’ maar “IT’S THE PATIENT, STUPID’ geroepen. Van pure consternatie heeft hij zijn zeldzame eerste druk van het werk van zijn lievelingsauteur Sherlock Holmes in het badwater laten vallen…

Vanaf dat moment, ongeveer einde jaren zeventig, is Steve en zijn medewerkers van het Brief Family Therapy Center in Milwaukee gestopt met te zoeken naar oorzaken. Hij decreteerde in Wittgensteiniaanse stijl: ‘de klasse van problemen is een andere klasse dan de klasse der oplossingen’. Wat gaat er wel nog goed ondanks de problemen? Zijn er momenten dat uw probleem zich  minder of anders stelt? Waaraan zal je merken dat het wat beter gaat? Wanneer is het goed genoeg voor je? Al dit soort oplossingsgerichte vragen werden consequent door zijn team gesteld en men bestudeerde het effect ervan. Resultaat: het werkte! Wat leerden ze hieruit?: Het enige dat een oplossingsgerichte werker moet doen is de cliënt in zijn zelfredzaamheid ondersteunen door hem in een context te plaatsen waar hij/zij opnieuw gebruik kan (leren) maken van zijn eigen krachtbronnen. It’s the patient, stupid!

Deze anomalie was controversieel wegens haaks op het overheersende probleem-georiënteerde denkmodel in de psychologie. Deze anomalie werd niet of nauwelijks geaccepteerd in wetenschappelijke kringen. Een voorbeeld: Steve’s artikel “Death of Resistance’ uit 1984 werd pas na de zevende presentatie en herwerking geaccepteerd voor publicatie. Langzaam maar zeker verspreidde de oplossingsgerichte manier van denken zich vanuit de wereld van psychotherapie naar allerlei andere vakgebieden. De vele publicaties van Steve’s team, het niet aflatende rondreizen om wereldwijd workshops te geven maar vooral de gulle wijze van hun inzichten te delen met wie er ook maar oren naar had, hielp het goedaardige oplossingsgerichte virus te spreiden.

De oplossingsgerichte epistemologie gaat ver voorbij de oplossingsgerichte technieken waartoe deze benadering nog al te vaak –en verkeerdelijk!- gereduceerd wordt. Tot op de dag van vandaag zijn er nog steeds vakmensen die het oplossingsgerichte denken een oppervlakkig trucje vinden. Dit is te begrijpen want het doorgronden van de oplossingsgerichte denkwereld is simpel maar niet gemakkelijk. Simplisme is wel gemakkelijk: wat schaalvragen, een wondervraag, complimenten over alles en nog wat, beetje zoeken naar uitzonderingen op het probleem, klaar. NIET DUS!!

Elke nieuwe benadering of model kan maar tot een paradigma uitgroeien als de wetenschappelijke context ervoor klaar is en/of als er in de Zeitgeist openingen ontstaan die de paradigma verschuiving faciliteren. In hetzelfde tijdsgewricht sedert 1980 hebben wetenschappers als Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, Mihaly Csicktsentmihaly, Martin Seligman en vele anderen, de afwijkende fenomenen die niet in het medisch model pasten, omgedacht tot een nieuw paradigma. Het werk van Steve de Shazer als de denker van de oplossingsgerichte beweging past in dit illustere rijtje. Al deze bijdragen hebben de steen in de probleemgerichte rivier verlegd zodat de rivier steeds sneller de weg van de minste weerstand naar de oplossingen zoekt.

De wetenschappelijke en praktische psychologie is vandaag snel weg aan het evolueren van het medische model.

Het oplossingsgerichte goedaardige virus waart over heel de wereld rond in talloze toepassingsdomeinen en is goed op weg om, op zijn minst, (deel van) het nieuwe paradigma te worden. Een goed bewijs kan je vinden als je de vakliteratuur leest en je allerlei oplossingsgerichte elementen kan ontdekken zonder dat het woord ‘oplossingsgericht’ erbij vermeld wordt.  Dan weet je dat het oplossingsgerichte gedachtegoed zich in de vezels van het denken over psychologie en menselijke interacties heeft genesteld.

Steve de Shazer’s grootste bijdrage is zijn oplossingsgerichte epistemologie die ons een nieuwe manier van denken en werken heeft geschonken.

Translate »

Login to your Account